कोरोना झालेलं स्थलांतर हे भारत पाकिस्तान फाळणीनंतर झालेलं स्थलांतर हे सर्वात मोठ स्थलांतर अस आपल्या लक्षात येईल, हे स्थलांतर खेड्यांनी आपली स्वयंपुर्णता गमावल्यामुळे झाला आहे अस वाटत नाही का ? लाखो खेड्यातील लोक शाश्वत जगणं सोडून शहरात जाऊन राहिले आहेत, गावाकडच ठूमदार घर सोडून शहरातील चाळीत आणि झोपड्यानमधे राहण पसंत करत आहेत आणि निसर्ग त्या मोठमोठ्या इमारतीच्यां काही फुटाच्या बागेत शोधत आहेत. हिते लक्षात येते गांधीनी त्या काळी दिलेल खेड्याकडे चला हे अहवान किती महत्वपुर्ण होत. स्थलांतर का झाला तर आज सर्वमान्य आहे की जागतिक अर्थव्यवस्था ही परावलंबी आहे त्यामुळे शहरे बंद पडली की तिथला सगळा व्यवहार ठप्प होतो,त्याच्या बरोबर उलट खेड्यात दिसते म्हणून गांधी स्थनिक अर्थव्यवस्था मानायचे,स्थनिक गरजा तिथल्या तिथे कश्या पुर्ण होतील याकडे लक्ष द्यायला सांगायचे आणि आज सुद्धा भारतात औद्योगीकरण झाला असल तरी ग्रामीण भागातील शेती सगळ्यात जास्त रोजगार निर्माण करते हे सत्य विसरून चालणार नाही
गांधीच पर्यावरण समस्येवर एक प्रसिध्द वाक्य आहे " मानवजातीने निसर्गाबरोबर हिंसा न करता,उपभोगाची वृत्ती सोडून त्या निसर्गाचा उपयोग केला पहिजे " यातुन गांधींची निसर्गाविषयी असलेली आत्मीयता दिसते.ते फक्त बोलूनच नाही थांबले तर त्यानी स्वतःच जीवन पर्यावरण पुरक बनवलं.एकदा गांधींजीसाठी त्याचे सहकारी आश्रम उभा करायचा ठरवतात त्यावेळी गांधी त्याना तिव्र समज देतात, जर कुटी बांधायची असेल तर त्यासाठी लागणार साहित्य आसपासच्या 5 किमी परीसरातूनच उपलब्ध करावे आणि नसेल उपलब्ध होत तर योजनेत बदल करावे. यातुन त्यावेळी कार्बन फूटप्रिंट चा विचार गांधी करत होते असा लक्षात येतो.त्याचा स्वदेश म्हणजे मी राहतो तो आसपास चा भाग, प्रत्येकाने स्वताच्या आसपासच्या भागाला शाश्वत बनवला तर जग अपोआप शाश्वत होईल.
आज बहूतेक जण शिक्षण पुर्ण झाल्यावर नोकरी शोधताना स्वतावर लावलेला कमोडीटिचा टैग काढू ईच्छित नाही यामुळे या सोप्या गोष्टी आपल्यासाठी अवघड होऊन बसल्या आहेत शाश्वत जगण्यापेक्षा श्रीमंत जगण सर्वाना आपलस वाटत आहे मग हा श्रीमंतपणा येतो तरी कुटून निसर्गाचा उपभोग घेवूनच ना मग हा निसर्गावर करणारा पाशवी अत्याचार आपण करतच राहणार आहोत का ? खरंच या मागण्या आपल्या जगण्यासाठी गरजेच्या आहेत का ? आणि त्याच्याही पुढे जावुन या सर्व मागण्या जहिरातबाजी मुळे तर आपल्या मनावर कोरल्या नाहीत ना? हा विचार व्यक्तीश प्रत्येकाने केला पहिजे.
गांधी ब्रिटिशांच्या विरोधात फक्त स्वातंत्र्य मिळवण्यासाठी लढत नव्हते तर स्वातंत्र्यानंतर कश्या प्रकारे भारतीय समाज संस्कृत झाला पहिजे हे गांधीजीचा दृष्टीकोन होता, भौतिक सुधारणा तसेच औद्योगिकरणाने देश अंशतः श्रीमंत होईल मात्र समृध्द होणार नाही त्या समृद्धीसाठी गांधी भारतीयांच्या मनात सत्य आणि अहिंसेच्या माध्यमातून नितीमत्ता पेरत होते. ही समृद्धता मिळवण्यासाठी जगण्याच्या शाश्वत सोई निर्माण करुन स्वताचे कार्बन फूटप्रिंट कमी करण्याकडे लक्ष देवू.
- शुभम गुरव
(Youth For Nature,India)
Comments